با وجود همه انتقاداتی که به معماری و طراحی شهری تهران وارد می‌داند اما باز هم اصرار دارد که تهران زشت نیست.او در این باره همچنان سعی دارد به معدود معماری‌ها و طراحی شهری از سوی اندک معماران و طراحان خوش‌فکر این شهر استناد کند، باز در جای جای مصاحبه‌اش به طرح انتقادات و گلایه‌ها از طراحی و معماری تهران می‌پردازد.در اوج این انتقادات اگر باز هم از او بپرسی که تهران را چگونه می‌بینی، دلش نمی‌آید بگوید زشت.
رئیس شورای شهر تهران، عرق خاصی به این شهر دارد و امیدوار است زادگاهش که به اعتقاد او در غربت و غیبت معماران شهرساز به دست بساز‌و‌بفروش‌های منفعت طلب و مقلد، دچار آشفتگی و بیماری‌های فراوان شده روزی بهبود یاید.
- آقای چمران، از نظر شما نگاه معماران شهرساز به تهران چگونه است؟
از نظر برخی معماران به طراحی شهری تهران اشکال وارد است، آنها معتقدند تهران براساس طرح جامع صحیحی به‌وجود نیامده، بی‌برنامه شکل گرفته، گسترش یافته و به اجبار همین بخش‌های گسترش یافته همچون بار اضافی هم‌اکنون بر دوش شهر تهران سنگینی کرده، همه زشتی‌ها و نیازمندی‌های خود را نیز به این شهر تحمیل می‌کند، اما از نظر من امید بسامان شدن اوضاع هست، منتهی به جای رعایت بهداشت به‌منظور پیشگیری از ابتلا، حکم درمان بعد از گرفتارشدن به درد را دارد.
- آیا منظر و ظاهر شهر تهران از دیدگاه شما به‌عنوان یک معمار شهرساز زشت است؟
خیر. با وجود همه نارضایی‌ها اما شهر تهران را زشت نمی‌بینم و معتقدم در خیلی از جاها می‌توان زیبایی دید. بناهایی وجود دارد که خیلی خوب ساخته شده ولی در کنار آنها ابنیه‌های بی‌سلیقه و بدون برنامه و تفکر معمارانه ساخته شده که نه جذابیت دارد نه عنصر پیوستگی و هماهنگی بین آنها به چشم می‌خورد درحالی‌که چنین ویژگی‌هایی در بافت محلات قدیم تهران وجود داشت مثل همسایگی که جای آن را گسستگی گرفته است.
- این گسستگی، آشفتگی یا ناهماهنگی بیشتر مربوط به چه دوره‌ای است؟
با آغاز دوران مدرن ساختمان‌هایی بدون توجه به بافت موجود هر منطقه شکل گرفت و سبک‌ها و فرم‌های معماری از هر جای دنیا در تهران ساخته شد که البته برخی از آنها ممکن است به‌صورت مجرد زیبا باشد اما در کنار هم، شهر را دچار اغتشاش بصری می‌کند، بحث من این نیست که ما همان معماری قدیم و سنتی خود را دنبال کنیم چون می‌بایست متناسب با شرایط و نیازهای معماری روز حرکت کرد درهرحال دنبال معماری مدرن و پست مدرن رفتن کار ساده‌ای است اما آنچه من به‌دنبال آن هستم کار پیچیده‌ای است.
- تعریف شما از معماری روز یا مدرن چیست یا اینکه شما دنبال چه شیوه‌ای هستید؟
معماری‌ای که علاوه بر سازگاری با معماری اسلامی و اقلیم جغرافیایی و فرهنگ و سنت، از فناوری روز هم بهره‌مند باشد در عین حال، قابل تمایز و تشخیص با معماری کشورهای اسلامی شمال آفریقا، کشورهای عربی یا خاورمیانه باشد چون شکی هم نیست که باید با دیگر نقاط دنیا فرق داشته باشد تا متعلق به‌خودمان باشد.
- آیا اثری از این معماری در تهران هست؟
خیر. تفکرات مختلف معماری به چشم می‌خورد که گرچه به شکل مجرد یا حتی در یک منطقه ممکن است زیبا و دلنواز باشد اما در کل شهر به نتیجه خوبی نمی‌رسیم. گرچه قاعدتاً در تهران باید از الگوهای معماری اسلامی- ایرانی پیروی کنیم اما معماری اسلامی- ایرانی، معماری زمان صفویه نیست. اغلب این اشتباه اتفاق می‌افتد، درحالی‌که معماری امروز، مسائل این دوره، شرایط اقلیمی، اقتصادی، فناوری روز، روح نوازی، آراستگی، بوم آوری، بی‌پیرایگی و مقاومت باید مدنظرباشد تا معماری روز ما را بسازد، ساختمان خشن، آدمی را زجر می‌دهد. مجموعه اینها معماری خوب را تشکیل می‌دهد اما نه به این معنی که همه این ویژگی‌ها در یک ساختمان باشد. بلکه به‌صورت پیوسته در ساختمان‌های یک شهر باید به چشم بخورد.
- منظورتان یک شکل و یکنواخت شدن همه ساختمان‌هاست؟
خیر منظورم این نیست، البته در معماری کلاسیک یک چنین ویژگی‌هایی هست ما هم در برخی جاها مثل بازار تبریز، بازار تهران و بازار وکیل شیراز چنین معماری داریم ولی از اصول پیروی کردن فرق می‌کند، با اینکه همه چیز یک شکل باشد، بحث هماهنگ بودن مطرح است نه شکل هم بودن. در خیابان‌های لندن هم اصلا یک پنجره را نمی‌توانید بدون هماهنگی با ساختمان دیگر بالا یا پایین کنید همه چیز استاندارد است که باید رعایت شود. بنابراین در معماری روز دنبال یکنواختی خسته‌کننده نیستیم بلکه معتقدیم اصول باید رعایت شود.
- هر دوره از تاریخ را با یک سبک معماری مثل صفوی، قاجار و... می‌توان شناخت و به هنر و دانش و توانایی‌های آن زمان پی برد، آیا دوران ما صاحب سبکی برای معرفی خود به نسل‌های آینده خواهد بود؟
معماری فرهنگ است که باید پروسه‌ای را طی کند تا به‌وجود‌آید، اصطلاحا جا بیفتد، تثبیت شود یا به قول معروف قوام بیاید و دم بکشد. مثل مربای بهی که وقتی قوام آمد رنگ می‌اندازد، بنابراین این طور نیست که ما از خود معماری اختراع کنیم یا پیشنهاد دهیم، نه اصلا این چنین چیزی نیست هیچ جای دنیا این طور نیست. به‌نظر من بهتر است از مراکز آموزش معماری کار را درست کرد تا معمارانی تربیت شوند که براساس اصول مورد اشاره طراحی کنند و برای ارائه کارهای زیبا، آستین بالا بزنند. البته شهرداری نیز وظیفه دارد جلوی ناهماهنگی‌ها را بگیرد. در بعضی جاها متأسفانه شاهد ساخت سردرها یا ساخت و سازهای گران قیمت و در عین حال آزاردهنده‌ای به لحاظ معماری هستیم که سازندگان و صاحبان آنان اتفاقا کلی هم بابت آن پز می‌دهند که چنین چیزی ساخته‌اند.
- جایگاه معماران شهرساز در ساخت تهران چقدر بوده است؟
شهر تهران را معماران شهرساز طراحی نکرده‌اند اما برخی کارهای اصیل و خوب معماران متفکر و دلسوز که بعضی هم مربوط به سال‌های قبل از انقلاب است تهران را نجات داده اما متأسفانه عمومیت ندارد و بساز‌و‌بفروش‌ها با تقلید آن هم به شکل سخیف و بی‌ارزش در تهران بناهای بسیار ساخته‌اند.
- نقش حاکمیت در این باره چیست؟
سیستم ما که کمونیستی نیست، حاکمیت نمی‌تواند معماری ایده‌آل را تکلیف کند چون اساسا مقوله‌های هنری و فکری تکلیف کردنی نیست اما می‌تواند اصول و مبانی و ضوابط را تعریف کند که این کار هم انجام شده مثل بروکف، تراکم، زیربنا اما اینها همه ضوابط شهرسازی نیست بلکه بخش کوچکی از آن است و بخش عمده‌ای از آن که اصول معماری و شهرسازی است، مغفول مانده است.
- متأسفانه به‌نظر می‌رسد عمر مفید ساختمان‌های ما نیز کم است و سازه‌ها از نظر فنی و کیفیت دچار ضعف هستند؟
یکی از اشکالات به نبود سیستم تعمیر و نگهداری ما برمی‌گردد. ما ساختمان‌های عظیم و بزرگ می‌سازیم بعد نگهداری و تعمیر و حفاظتش را به دست سرایدار می‌سپاریم. اتفاقا در رشته کاربردی معماری و مقاطع لیسانس و فوق لیسانس درسی را پیشنهاد داده‌ایم با عنوان تعمیر و نگهداری ساختمان. عمر مفید ساختمان‌های حدود 22 سال است درحالی‌که در کشورهای اروپایی 80 سال است. به همین دلیل ساختمان‌های مربوط به جنگ جهانی اول و دوم در آن فراوان به چشم می‌خورد، درحالی‌که ساختمان‌های جدید ما از مقاومت کافی برخوردار نیست هرجا تیرآهن 16 لازم بوده 14 کار گذاشتند، دقت کافی در جوش تیرآهن صورت نمی‌گیرد.
از مصالح قدیمی خانه‌های کلنگی استفاده مجدد می‌کنند حتی در ساختمانی که در سعادت آباد فروریخت ملاحظه شد سیمان را با کیسه‌اش در ستون‌های مجتمع کار گذاشته بودند که این خود از نظر دانه‌بندی آسیب جدی به مقاومت ساختمان وارد می‌سازد. از سوی دیگر در کشور ما مصالح استاندارد هم نیست درهرحال از این دست مشکلات بسیار به چشم می‌خورد که امیدوارم با سیستم شناسنامه فنی به همراه نظارت فنی سازمان نظام مهندسی و متخصصین شهرداری بتوانیم جلوی معایبی از این دست را بگیریم.
